Nachtvlinder telling
Welkom! Dit blog gaat over nachtvlinderonderzoek in het mooie Limburg.
Inleiding
Nachtvlinder telling
Smeer
Licht op een doek
Roofdieren in de nacht
Led-emmers
Nachtvlinder telling
Oké, allereerst: wat is het verschil tussen een mot en een nachtvlinder?
Nachtvlinders (Heterocera) is de wetenschappelijke term voor een grote groep vlinders die ’s nachts of in de schemering actief zijn. Binnen deze groep zitten veel verschillende families en geslachten, die niet allemaal nauw met elkaar verwant zijn. Nachtvlinders vormen dus een verzameling van vlinders die vergelijkbaar gedrag vertonen.
Het woord “mot“ wordt vaak gebruikt als een informele term voor nachtvlinders, vooral voor de kleinere soorten (microlepidoptera) of de soorten die in huis voorkomen. Technisch gezien zijn alle motten nachtvlinders, maar in de dagelijkse taal worden niet alle nachtvlinders als ‘motten’ beschouwd.
Het viel me op dat nachtvlinders hele bijzondere namen hebben, zoals Bleke grasuil, Gele tijger, Spaanse vlag, Slakrups.
Ik vroeg me af: “Waarom zou je nachtvlinders willen tellen?”
Je moest eens weten hoeveel (wilde) dieren in Nederland worden gemonitord en onderzocht. Dieren krijgen een merk, ring, zender, worden met vallen gevangen, met camera’s opgenomen, met drones opgespoord, hun DNA wordt uit ontlasting gehaald, Alles om gegevens over het dier te verzamelen. Die gegevens worden vaak gebruikt om in dit steeds dichter bevolkte land zo goed mogelijk samen te kunnen leven met het dier. Het is dus niet zo vreemd dat ook nachtvlinders onderzocht worden.
Nachtvlinders en hun rupsen vormen een belangrijk onderdeel van het ecosysteem. Ze zijn voedsel voor verschillende dieren, zoals vogels en vleermuizen. Gaat het slecht met de nachtvlinders, dan krijgen de predatoren hoger in de voedselketen een probleem. Bovendien bestuiven nachtvlinders ook bloemen.
Door middel van onderzoek wordt data verzameld over welke nachtvlinders in een gebied voorkomen en hoeveel er per soort zijn. Vervolgens wordt hetzelfde onderzoek jarenlang ieder jaar op dezelfde locatie uitgevoerd, zodat je goed vergelijkbare gegevens krijgt.
Eenmaal aangekomen op locatie werden we ontvangen met Limburgse vlaai en koffie. Dat begint goed!
Limburgse vlaai
Op zo’n twaalf meter afstand van waar we zaten zag ik licht schijnen op een wit gespannen laken. Dikke elektriciteitssnoeren kronkelden door het gras om op verschillende plekken lampen te laten branden, nodig voor het vlinderonderzoek.
Het voelde alsof ik op een filmset was beland.
Een vrijwilliger die deelneemt aan de vlindertelling vertelde dat sommige vlinders op licht afkomen, andere op geur en weer andere op zoetigheid. Daarom is het belangrijk om met verschillende onderzoeksmethoden te werken. Er wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van smeer, van een lamp in combinatie met een wit doek, van speciale emmers met licht.
Na een gezellige babbel met de vrijwilliger, gingen we op pad. We gingen naar de bomen met smeer kijken.
Smeer
Smeer is een ambachtelijk gemaakt goedje dat op verschillende bomen wordt aangebracht. Het bestaat grofweg uit appelmoes, appelstroop, bier, rode wijn en suiker. Ik zeg “grofweg”, want iedereen maakt zijn eigen smeer. Sommige vrijwilligers hebben zelfs een geheim recept dat ze in de loop der jaren zelf hebben geperfectioneerd.
Hierboven zie je een boom met twee stroken smeer.
De linker strook is van de ene vrijwilliger: vrij droog en niet populair bij de vlinders.
De rechter strook is van een andere vrijwilliger en had duidelijk de voorkeur van de vlinders.
Op de foto hieronder zie je twee nachtvlinders. Met hun lange tongen likken ze aan de smeer. De onderzoeksactiviteit wordt opgebouwd en rond de schemering aangezet; in augustus is dat tussen 20:30 en 21:00 uur. De vlinders blijven ongeveer de hele avond van het smeer eten, tot middernacht. 00:00 is het tijdstip waarop ze ineens allemaal verdwijnen.
De tong van de vlinder
De tong van een vlinder is een buisvormig, oprolbaar orgaan waarmee nectar of ander vloeibaar voedsel kan worden opgezogen.
Licht op een doek
Er is dus een vlinder die slakrups heet.
Roofdieren in de nacht
Gewone kameleonspin (Misumena vatia)
Gewone kameleonspin (Misumena vatia)
Kameleonspinnen danken hun naam aan hun vermogen om van kleur te veranderen, meestal tussen wit en geel. Om geel te worden, produceert de spin geel pigment. Het aanmaken van dit pigment en de bijbehorende kleurverandering duurt meerdere dagen.
Omdat deze spin gebruikmaakt van zijn camouflage, heeft hij geen web. Hij verschuilt zich in bloemen en grijpt daar insecten die op bezoek komen, om ze vervolgens leeg te zuigen.
Europese Hoornaar (Vespa crabro)
De Europese hoornaar
De Europese hoornaar (Vespa crabro) is de grootste inheemse wesp in Nederland en kan ongeveer 4 centimeter lang zijn.
De hoornaar is een roofdier dat jaagt op insecten. Hij vangt vliegen, muggen, vlinders, bijen, spinnen en zelfs grotere insecten zoals libellen en bidsprinkhanen. De volwassen hoornaar is zelf een vegetariër, die leeft van zoet sap van planten, rottend fruit, honing en andere suikerhoudende bronnen. Ze vangen hun prooi dus niet voor eigen consumptie, maar om een voedzaam eiwitrijk “papje” te maken voor de larven. De larven scheiden een suikerrijke vloeistof af die door de werksters wordt opgezogen en gebruikt als energiebron.
LED-emmers
Nachtvlinder emmer
Nachtvlinder emmer
De Vlinderstichting heeft een lichtval met LED-verlichting ontwikkeld om het Meetnet Nachtvlinders uit te breiden. Met deze LED-emmer kun je ’s nachts rondvliegende nachtvlinders lokken met UV-licht, ze ’s ochtends bekijken, eventueel fotograferen en daarna weer vrijlaten.
Wil je weten hoe de emmer precies werkt? Kijk dan op de website van de Vlinderstichting.
Link naar de LedEmmer webpagina van de vlinderstichting
Je kunt zelf een emmer bestellen om mee te doen aan de nachtvlindertelling. De emmers zijn erg populair en zijn op dit moment niet beschikbaar. Wil je toch een emmer aanschaffen en meedoen aan de telling, dan vind je meer informatie via deze link: Link naar de webpagina meetnet nachtvlinders van de vlinderstichting
Hieronder zie je een video van de Vlinderstichting over het gebruik van de LED-emmer.
De volgende dag hebben we de emmers opengemaakt en de inhoud bekeken. De nachtvlinders zijn daarna weer losgelaten.
Sticker op de LED-Emmer
Op de bodem van iedere emmer ligt een eierdoos. Hierin zitten de nachtvlinders die in de emmer gevangen zijn. Overdag blijven ze rustig zitten in het daglicht, waardoor je ze goed kunt determineren.
Nachtvlinders op de eierdoos
Spaanse vlag (Euplagia quadripunctaria)
Windevedermot (Emmelina monodactyla)
Ik hoop dat je iets hebt geleerd van deze vlinderervaring😉 Je kan zelf ook meedoen met het vlinderonderzoek, kijk hiervoor op de website van de vlinderstichting. webpagina meetnet nachtvlinders van de vlinderstichting
Bedankt voor het lezen en tot de volgende!
